خط فرمان دبیان (Terminal) یکی از قدرتمندترین ابزارهای مدیریت سیستمعامل لینوکس است. در این مقاله، ۲۵ دستور پایهای و پرکاربرد دبیان را به زبانی ساده آموزش میدهیم.
دستورات پایه برای شروع
۱. `pwd` – نمایش مسیر جاری
pwd
کاربرد: نشان میدهد در چه پوشهای قرار دارید.
۲. `ls` – مشاهده محتویات پوشه
ls # نمایش ساده
ls -l # نمایش با جزئیات
ls -a # نمایش فایلهای مخفی
۳. `cd` – تغییر پوشه
cd ~ # رفتن به پوشه خانگی
cd .. # رفتن به پوشه بالاتر
cd /home # رفتن به پوشه خاص
۴. `mkdir` – ایجاد پوشه جدید
mkdir projects
mkdir -p project/docs/images # ایجاد چند پوشه تو در تو
۵. `rmdir` – حذف پوشه خالی
rmdir old_folder
مدیریت فایلها
۶. `touch` – ایجاد فایل جدید
touch file.txt
۷. `cp` – کپی فایل/پوشه
cp file.txt backup/
cp -r folder/ new_folder/ # کپی پوشه
۸. `mv` – انتقال یا تغییر نام
mv old.txt new.txt # تغییر نام
mv file.txt ~/Documents # انتقال
۹. `rm` – حذف فایل/پوشه
rm file.txt
rm -r folder/ # حذف پوشه
rm -i file.txt # حذف با تأیید
۱۰. `cat` – نمایش محتوای فایل
cat file.txt
cat file1.txt file2.txt > combined.txt
مدیریت سیستم
۱۱. `sudo` – اجرا با دسترسی ریشه
sudo apt update
۱۲. `apt` – مدیریت نرمافزارها
sudo apt update # بروزرسانی لیست
sudo apt upgrade # بروزرسانی سیستم
sudo apt install vim # نصب برنامه
sudo apt remove vim # حذف برنامه
۱۳. `df` – نمایش فضای دیسک
df -h # نمایش خوانا برای انسان
۱۴. `free` – نمایش میزان حافظه
free -h
۱۵. `top` – نمایش فرآیندهای فعال
top
کلید `q` برای خروج
کاربردی و جستجو
۱۶. `find` – جستجوی فایل
find . -name “*.txt” # جستجوی فایل txt
find /home -type f -size +100M # فایلهای بزرگتر از ۱۰۰ مگ
۱۷. `grep` – جستجو در متن
grep “کلمه” file.txt
history | grep apt # جستجو در تاریخچه
۱۸. `wget` – دانلود از اینترنت
wget https://example.com/file.zi
۱۹. `tar` – فشردهسازی
tar -czf archive.tar.gz folder/ # فشردهسازی
tar -xzf archive.tar.gz # باز کردن
مفید برای عیبیابی
۲۰. `ps` – نمایش فرآیندها
ps aux # نمایش همه فرآیندها
ps aux | grep firefox
۲۱. `kill` – متوقف کردن فرآیند
kill 1234 # فرآیند با PID 1234
killall firefox # همه فرآیندهای فایرفاکس
۲۲. `ping` – تست اتصال شبکه
ping google.com
۲۳. `ifconfig`/`ip` – اطلاعات شبکه
ip addr show
کاربردیهای روزانه
۲۴. `history` – تاریخچه دستورات
history # نمایش همه
history 10 # ۱۰ دستور آخر
!۱۰۰ # اجرای دستور شماره ۱۰۰
۲۵. `man` – راهنمای دستورات
man ls # راهنمای کامل دستور ls
man –help # راهنمای خود man
چکلیست دستورات ضروری
| دستور | کاربرد | مثال |
|——-|——–|——-|
| `clear`| پاک کردن صفحه | `clear` |
| `date`| نمایش تاریخ و زمان | `date` |
| `whoami`| نمایش نام کاربری | `whoami` |
| `uname -a` | اطلاعات سیستم | `uname -a` |
| `passwd` | تغییر رمز عبور | `passwd` |
نکات طلایی برای تازهکاران
۱. کلید Tab: برای تکمیل خودکار دستورات
۲. ↑ و ↓: حرکت در تاریخچه دستورات
۳. Ctrl + C: متوقف کردن دستور در حال اجرا
۴. Ctrl + Z: مکث دستور (با `fg` ادامه دهید)
۵. Ctrl + D: خروج از ترمینال
جمعبندی
یادگیری این ۲۵ دستور پایه، شما را قادر میسازد ۹۰٪ کارهای روزانه در دبیان را انجام دهید. با تمرین روزانه، به سرعت بر خط فرمان مسلط خواهید شد.
سؤالات متداول:
– چگونه کمک بگیرم؟: از `man` یا `–help` استفاده کنید
– چگونه خطا نکنم؟: قبل از `rm` و `sudo` دوباره بررسی کنید
– چگونه یاد بگیرم؟: روزی ۱۵ دقیقه تمرین کنید
منبع: آموزشهای رسمی دبیان – سطح: مبتدی
مدت زمان یادگیری: ۲ هفته با روزی ۳۰ دقیقه تمرین
وبسایت رسمی دبیان: https://www.debian.org/